Зейнетақы жарналары және оларға есептелген инвестициялық кіріс салымшының зейнетақы жинақтары мен шартты зейнетақы міндеттемелерінің зейнетақы төленетін жалпы сомасын қалыптастырады.
Зейнетақы жарналарының 4 түрі бар:
- міндетті зейнетақы жарналары;
- міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары;
- жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналары;
- ерікті зейнетақы жарналары.
Міндетті зейнетақы жарналарын, жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналарын, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарын, ерікті зейнетақы жарналарын төлеу жөніндегі агент (бұдан әрі – агент) – Қазақстан Республикасындағы қызметін шетелдік заңды тұлғалардың тұрақты мекемесі, филиалдары, өкілдіктері арқылы жүзеге асыратын шетелдік заңды тұлғаны қоса алғанда, Қазақстан Республикасының заңнамасында айқындалатын тәртіппен міндетті зейнетақы жарналарын, жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналарын, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарын, ерікті зейнетақы жарналарын есептейтін, ұстап қалатын (есепке жазатын) және БЖЗҚ-ға аударатын жеке немесе заңды тұлға.
Сақтандыру ұйымы агент ретінде қарастырылады.
Салық кодексінің[1] 776-1-бабына сәйкес айқындалған салық агенттері қызметкерлер үшін бірыңғай төлемді есептеу (есепке жазу), аудару жөніндегі агент ретінде қаралады.
Қазақстан Республикасының салық заңнамасында айқындалған салық агенттері (бұдан әрі – салық агенттері) нысанасы жұмыстарды орындау (қызметтерді көрсету) болып табылатын азаматтық-құқықтық сипаттағы шарттар бойынша кірістер алатын жеке тұлғалар үшін міндетті зейнетақы жарналарын төлеу жөніндегі агент ретінде қарастырылады;
Әлеуметтік кодекстің[2] 102-бабы 2-тармағының 1) тармақшасында айқындалған интернет-платформа операторы Әлеуметтік кодекстің 243-бабы бірінші бөлігінің 7) тармақшасында көрсетілген адамдар үшін міндетті зейнетақы жарналарын төлеу жөніндегі агент ретінде қарастырылады.
ЖЗШ[3] - Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес міндетті зейнетақы жарналары салымшысының, өзі үшін міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары, ерікті зейнетақы жарналары аударылған жеке тұлғаның (зейнетақы төлемдерін алушының) міндетті зейнетақы жарналары не міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары не ерікті зейнетақы жарналары, инвестициялық кіріс, өсімпұл және өзге де түсімдер есепке алынатын және зейнетақы төлемдері жүргізілетін жеке атаулы шоты.
ШЗШ[4] - БЖЗҚ-да жеке тұлғаның атына ашылған, жұмыс берушінің келіп түскен міндетті зейнетақы жарналары және Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес өзге де түсімдер туралы мәліметтер, сондай-ақ тиісті қаржы жылы жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналары есебінен төленетін зейнетақы төлемдерінің мөлшері туралы мәліметтер есепке алынатын шот.
Міндетті зейнетақы жарналарын, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарын есепке алу үшін БЖЗҚ-да ЖЗШ ашу:
Қазақстан Республикасының Үкіметі[5] айқындаған тәртіппен міндетті зейнетақы жарналарын, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарын немесе өсімпұлды аудару кезінде БЖЗҚ-ға агенттер ұсынатын жеке тұлғалардың тізімдері негізінде жүзеге асырылады;
Ерікті зейнетақы жарналарын есепке алу үшін БЖЗҚ-да ЖЗШ ашу қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау және қадағалау жөніндегі уәкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде айқындалған тәртіппен ерікті зейнетақы жарналарын аудару кезінде БЖЗҚ-ға агенттер ұсынатын жеке тұлғалардың тізімдері негізінде, сондай-ақ қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау және қадағалау жөніндегі уәкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде айқындалған тәртіппен ерікті зейнетақы жарналарын аудару кезінде жеке тұлғадан өз пайдасына немесе үшінші тұлғаның пайдасына БЖЗҚ-ға түскен бастапқы жарнаның негізінде жүзеге асырылады.
Жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналарын есепке алу үшін БЖЗҚ-да ШЗШ ашу БЖЗҚ-ның ішкі қағидаларында белгіленген тәртіппен жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналарын аудару кезінде агент БЖЗҚ-ға ұсынатын жеке тұлғалар тізімінің негізінде жүзеге асырылады.
БЖЗҚ-да жеке тұлғаның атына ашылған ШЗШ болған жағдайда, жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналары бұрын ашылған ШЗШ-ға аударылады.
БЖЗҚ зейнетақы шоттарын (ЖЗШ/ШЗШ) ашуға байланысты қызметті жүзеге асырған кезде дербес деректерді жинау және өңдеу субъектінің немесе оның заңды өкілінің келісімінсіз жүргізіледі.
Әлеуметтік кодекстің 256-бабына сәйкес қызметкер нақты төлеген және табыс алған жағдайда міндетті зейнетақы жарналарының, жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналарының, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарының агент уақтылы ұстап қалмаған (есепке жазбаған) және (немесе) аудармаған сомаларын мемлекеттік кіріс органдары өндіріп алады немесе агент міндетті зейнетақы жарналары салымшыларының пайдасына, жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналары және (немесе) міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары төленетін қызметкерлердің пайдасына мерзімі өткен әрбір күн үшін (Мемлекеттік корпорацияға[6] жарналарды төлеу күнін қоса алғанда) Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің базалық мөлшерлемесінің 1,25 еселенген мөлшерінде есептелген өсімпұлмен аударуы тиіс.
Әлеуметтік кодекстің 256-бабының 1-тармағына сәйкес есептелген, міндетті зейнетақы жарналарының, жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналарының, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарының және (немесе) өсімпұлдардың толық және уақтылы төленуін бақылауды Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік кіріс органдары жүзеге асырады, оған Әлеуметтік Кодекстің 248-бабы 4-тармағының 2) және 3) тармақшаларында көрсетілген адамдардың міндетті зейнетақы жарналарын төлеуі қосылмайды.
[1] шартты зейнетақы шоты
[2] Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 2023 жылғы 7 маусымдағы №49 қаулысымен бекітілген Міндетті зейнетақы жарналары салымшыларының, өздері үшін міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары, ерікті зейнетақы жарналары аударылған жеке тұлғалардың (зейнетақы төлемдерін алушылардың) жеке зейнетақы шоттарындағы міндетті зейнетақы жарналары, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары және ерікті зейнетақы жарналары есебінен зейнетақы жинақтарын есепке алуды жүргізу қағидалары
[3] «Азаматтарға арналған үкімет» Мемлекеттік корпорациясы» коммерциялық емес акционерлік қоғамы
[4] Қазақстан Республикасының «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» кодексі (Салық кодексі)
[5] Қазақстан Республикасының Әлеуметтік кодексі
Міндетті зейнетақы жарналары (МЗЖ)
Міндетті зейнетақы жарналары (МЗЖ) - БЖЗҚ-ға Әлеуметтік кодекске сәйкес №525 Қағидада[7], №270 Қағидада[8], №392 Қағидада[9] белгіленген тәртіппен енгізілетін ақша.
МЗЖ мөлшерлемесі – салымшының МЗЖ есептеу үшін қабылданатын кірісіне және (немесе) жалақыны (кірісті) жоғалтуға байланысты зиянды өтеу ретінде жүзеге асырылатын сақтандыру төлемдеріне пайыздық қатынаста көрсетілген, БЖЗҚ-ға төленетін төлемнің мөлшері.
Арнаулы мобильдік қосымша пайдаланылатын, арнаулы салық режимін қолданатын жеке кәсіпкерлер болып табылатын орындаушылар үшін оператор төлеуге тиісті МЗЖ мөлшерлемесі орындаушының өзінің таңдауы бойынша МЗЖ есептеу үшін алынатын кірістің бір пайызы мөлшерінде немесе осы Әлеуметтік кодекстің 249-бабы 1-тармағының 2) тармақшасында белгіленген мөлшерде айқындалады.
МЗЖ есептеу үшін алынатын кіріс деп арнаулы мобильдік қосымша пайдаланылатын, арнаулы салық режимін қолданатын жеке кәсіпкерлер болып табылатын орындаушылардың көрсетілген қызметтер немесе орындалған жұмыстар үшін алған кірісі түсініледі.
Бұл ретте айына МЗЖ есептеу үшін алынатын кіріс республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген жалақының 50 еселенген ең төмен мөлшерінен аспауы тиіс.
МЗЖ есебінен зейнетақымен қамсыздандыру туралы шарт (қосылу шарты) (Шарт) – МЗЖ салымшысы ұсынылған Шартқа тұтастай қосылу арқылы ғана талаптарын қабылдай алатын қосылу шарты.
МЗЖ салымшысы, МЗЖ төлеу жөніндегі агент МЗЖ есепке алу үшін ашылған ЖЗШ-ға МЗЖ немесе өсімпұл есепке жазылған күннен бастап Шартқа қосылған болып есептеледі.
БЖЗҚ-ға МЗЖ төлеуден:
- Әлеуметтік кодекстің 207-бабының 1-тармағына сәйкес зейнеткерлік жасқа толған адамдар;
- егер мүгедектік мерзімсіз болып белгіленсе, бірінші және екінші топтағы мүгедектігі бар адамдар босатылады. БЖЗҚ-ға МЗЖ төлеу көрсетілген адамдардың өтініші бойынша жүзеге асырылады;
- әскери қызметшілер (мерзімді қызметтегі әскери қызметшілерден басқа), арнаулы мемлекеттік және құқық қорғау органдарының, азаматтық қорғау органдарының, мемлекеттік фельдъегерлік қызметтің қызметкерлері, сондай-ақ арнаулы атақтар, сыныптық шендер алу және нысанды киім киіп жүру құқықтары 2012 жылғы 1 қаңтардан бастап жойылған адамдар;
- еңбек сіңірген жылдары үшін зейнетақы төлемдерін алушылар босатылады.
МЗЖ есептеуге арналған кіріске еңбекке ақы төлеудің ақшалай түрдегі барлық түрлері және өзге де кірістер енгізіледі. БЖЗҚ-ға МЗЖ Әлеуметтік кодексте, Салық кодексінде, №525 Қағидада, №270 Қағидада және №392 Қағидада белгіленген тәртіппен және мерзімдерде төленеді:
|
№ р/р
|
МЗЖ төлеу жөніндегі агент
|
Кезең
|
Есептеу объектісі
|
Мөлшерлемесі, шегі
|
Аудару мерзімі
|
Ескертпе
|
|
1
|
Жеке кәсіпкерлер және заңды тұлғалар (осы кестенің 2 және 3-тармақтарында көрсетілген адамдардан басқа), жеке практикамен айналысатын адамдар, нысанасы жұмыстарды орындау (қызметтер көрсету) болып табылатын азаматтық-құқықтық сипаттағы шарттар бойынша қызметкерлерге, сондай-ақ жеке тұлғаларға төленген кірістерден
|
салық кезеңінің әрбір айы үшін
|
Жалдамалы қызметкерлердің, азаматтық-құқықтық сипаттағы шарттар жасалған жеке тұлғалардың, өзге де ақы төленетін жұмысы бар (сайланған, тағайындалған немесе бекітілген) адамдардың ай сайынғы табысы
|
МЗЖ есептеу үшін қабылданатын ай сайынғы табыстың 10% мөлшерінде. Бұл ретте бір агенттен МЗЖ есептеу үшін қабылданатын ай сайынғы табыс республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген ЕТЖ-ның[10] 50 еселенген мөлшерінен аспауы тиіс
|
кірістер төленген айдан кейінгі айдың 25-інен кешіктірмей
|
Агенттің МЗЖ ұстау және төлеу бойынша міндеті
|
|
2
|
Жеке кәсіпкерлер (осы кестенің 3) тармақшасында көрсетілген жеке кәсіпкерлерден басқа), шаруа немесе фермер қожалықтары, жеке практикамен айналысатын адамдар өз пайдасына
|
салық кезеңінің әрбір айы үшін
|
МЗЖ төленбейтін, бірақ Салық кодексіне сәйкес салық салу мақсаттары үшін айқындалатын табыстан аспайтын табысты қоспағанда, адамның әлеуметтік аударымдарды төлеу үшін өзі дербес айқындайтын табысы.
|
Әлеуметтік кодекстің 102-1-бабының 3-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, МЗЖ есептеу үшін қабылданатын табыстың 10% мөлшерінде (интернет-платформа операторлары).
Бұл ретте МЗЖ есептеу үшін айына қабылданатын табыс республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген ЕТЖ мөлшерінің 50 еселенген мөлшерінен аспауы тиіс. Егер табыс ЕТЖ мөлшерінің 1 еселенген мөлшерінен кем болса не табыс болмаған жағдайда, онда республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген ЕТЖ мөлшерінің 1 еселенген мөлшерінен МЗЖ төлеуге құқылы.
|
есепті айдан кейінгі айдың 25-інен кешіктірмей
|
МЗЖ төлеу дербес жүзеге асырылады.
|
|
3
|
патент[11] негізінде арнаулы салық режимін қолданатын жеке кәсіпкерлер
|
салық режимін қолдану үшін күнтізбелік жыл
|
МЗЖ төленбейтін, бірақ Салық кодексіне сәйкес салық салу мақсаттары үшін айқындалатын табыстан аспайтын табысты қоспағанда, адамның әлеуметтік аударымдарды төлеу үшін өзі дербес айқындайтын табысы.
|
МЗЖ есептеу үшін қабылданатын табыстың 10% мөлшерінде.
МЗЖ есептеу үшін алынатын кіріс деп МЗЖ төленбейтін, бірақ Салық кодексіне сәйкес салық салу мақсаттары үшін айқындалатын кірістен аспайтын кірістерді қоспағанда, адамның әлеуметтік аударымдарды төлеу үшін өзі дербес айқындайтын, алатын кірісі түсініледі.
Бұл ретте МЗЖ есептеу үшін айына алынатын табыс республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген ЕТЖ-ның 50 еселенген мөлшерінен аспауы тиіс. Егер табыс ЕТЖ мөлшерінің 1 еселенген мөлшерінен кем болса не табыс болмаған жағдайда, онда республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген ЕТЖ мөлшерінің 1 еселенген мөлшерінен МЗЖ төлеуге құқылы.
|
патент құнын төлеу үшін ҚР салық заңнамасында көзделген мерзімде: патент құнын төлеуді салық төлеуші есеп ұсынылғанға дейін жүргізеді
|
МЗЖ төлеу дербес жүзеге асырылады.
|
|
4
|
Нысанасы жұмыстарды орындау (қызметтерді көрсету) болып табылатын, салық агенттері[12] болып табылмайтын жеке тұлғалармен жасасқан АҚС шарттар бойынша табыс алатын, ҚР аумағында тұрақты тұратын жеке тұлғалар
|
салық кезеңінің әрбір айы үшін
|
Нысанасы жұмыстарды орындау (қызметтер көрсету) болып табылатын азаматтық-құқықтық сипаттағы шарттар бойынша алынған табыс.
МЗЖ есептеу үшін алынатын кіріс деп МЗЖ төленбейтін, бірақ Салық кодексіне сәйкес салық салу мақсаттары үшін айқындалатын кірістен аспайтын кірістерді қоспағанда, адамның әлеуметтік аударымдарды төлеу үшін өзі дербес айқындайтын, алатын кірісі түсініледі.
|
МЗЖ есептеу үшін қабылданатын табыстың 10% мөлшерінде.
Бұл ретте МЗЖ есептеу үшін айына алынатын табыс республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген ЕТЖ-ның 50 еселенген мөлшерінен аспауы тиіс.
|
кірістер төленген айдан кейінгі айдың 25-інен кешіктірмей
|
МЗЖ төлеу дербес жүзеге асырылады.
|
|
5
|
ҚР-дағы халықаралық ұйымдардың өкілдіктерінде, ҚР-да аккредиттелген шет мемлекеттердің дипломатиялық өкілдіктерінде және консулдық мекемелерінде жұмыс істейтін, ҚР аумағында тұрақты тұратын жеке тұлғалар.
|
салық кезеңінің әрбір айы үшін
|
МЗЖ төленбейтін, бірақ Салық кодексіне сәйкес салық салу мақсаттары үшін айқындалатын табыстан аспайтын табысты қоспағанда, адамның әлеуметтік аударымдарды төлеу үшін өзі дербес айқындайтын табысы.
|
МЗЖ есептеу үшін қабылданатын табыстың 10% мөлшерінде.
Бұл ретте МЗЖ есептеу үшін айына алынатын табыс республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген ЕТЖ-ның 50 еселенген мөлшерінен аспауы тиіс.
|
кірістер төленген айдан кейінгі айдың 25-інен кешіктірмей
|
МЗЖ төлеу дербес жүзеге асырылады.
|
|
6
|
Салық кодексінің 776-1-бабына сәйкес бірыңғай төлем (БТ) төлеушілер болып табылатын салық агенттері: микро- және шағын кәсіпкерлік субъектілері болып табылатын, Салық кодексінің 77-тарауының 3-параграфында, 77-2 және 78-тарауларында көзделген арнаулы салық режимдерін қолданатын, бейрезидент-жеке тұлғаны қоспағанда, жеке тұлғаға жалақы түрінде кіріс төлейтін және БТ құрамында осындай кірістерден ЖТС[13] есептеу, ұстап қалу және аудару жөніндегі міндеттемелерді орындауды таңдаған жеке кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар
|
салық кезеңінің әрбір айы үшін
|
Бейрезидент-қызметкерді қоспағанда, Салық кодексінің 322-бабында көзделген, микро- және шағын кәсіпкерлік субъектісі болып табылатын, Салық кодексінің 77-тарауының 3-параграфында, 77-2 және 78-тарауларында көзделген арнаулы салық режимдерін қолданатын жұмыс беруші есепке жазған қызметкердің табысы.
|
БТ төлеушілер үшін БТ мөлшерлемесіндегі МЗЖ үлесі:
2025 жылғы 1 қаңтардан бастап - 42,0 пайыз;
2026 жылғы 1 қаңтардан бастап - 40,3 пайыз;
2027 жылғы 1 қаңтардан бастап - 38,8 пайыз;
2028 жылғы 1 қаңтардан бастап - 38,0 пайыз.
|
есепті айдан кейінгі айдың 25-інен кешіктірмей
|
Салық агентінің МЗЖ ұстау және төлеу бойынша міндеті.
Бастапқы немесе кезекті декларацияда қызметкерлердің төлем көзінен салық салынуға жататын табысына салық салудың таңдалған тәртібі салықтық кезең ішінде өзгертілуге жатпайды.
|
|
7
|
Интернет-платформаның операторы – интернет-платформада тіркелген орындаушылар мен тапсырыс берушілер арасында қызметтер көрсету және жұмыстарды орындау бойынша байланыстар орнату және мәмілелер жасасу үшін ақпараттық технологиялар мен жүйелерді қолдана отырып, техникалық, ұйымдастырушылық (оның ішінде жұмыстарды немесе қызметтерді көрсету үшін үшінші тұлғаларды тарта отырып көрсетілетін қызметтерді), ақпараттық және өзге де мүмкіндіктерді ұсыну жөніндегі қызметтерді интернет-платформаны пайдалана отырып, көрсететін жеке кәсіпкер немесе заңды тұлға.
|
салық кезеңінің әрбір айы үшін
|
Көрсетілген қызметтер немесе орындалған жұмыстар үшін арнайы мобильдік қосымшаны пайдалана отырып, арнаулы салық режимін қолданатын, ЖК болып табылатын орындаушылар алған табыс.
|
МЗЖ есептеу үшін қабылданатын табыстың 1% мөлшерінде немесе Әлеуметтік кодекстің 249-бабы 1-тармағының 2) тармақшасында айқындалған мөлшерде (10%) орындаушының өз таңдауы бойынша айқындалады.
Міндетті зейнетақы жарналарын есептеу үшін қабылданатын табыс деп көрсетілген қызметтер немесе орындалған жұмыстар үшін арнайы мобильді қосымшаны пайдалана отырып, арнаулы салық режимін қолданатын жеке кәсіпкерлер болып табылатын орындаушылардың алған табысы түсініледі.
Бұл ретте МЗЖ есептеу үшін айына алынатын табыс республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген ЕТЖ-ның 50 еселенген мөлшерінен аспауы тиіс.
|
кірістер төленген айдан кейінгі айдың 25-інен кешіктірмей
|
Агенттің МЗЖ ұстау және төлеу бойынша міндеті.
Орындаушы арнайы мобильді қосымшада әлеуметтік төлемдер мөлшерлемелерінің таңдалған мөлшерін күнтізбелік айдың ішінде бір рет 25-күнінен кешіктірмей өзгертеді.
Әлеуметтік төлемдерді есептеу белгіленген мөлшерлеме негізінде әлеуметтік төлем мөлшерлемелерінің мөлшерін өзгерту жүргізілген айдан кейінгі айдың 1-күнінен бастап жүргізіледі.
|
Егер келесі абзацта өзгеше көзделмесе, МЗЖ аударуды агенттер қолма-қол ақшасыз төлемдер жолымен жүргізеді.
Жеке практикамен айналысатын адамдар, жеке кәсіпкерлер, сондай-ақ азаматтық-құқықтық сипаттағы шарттар бойынша табыс алатын, банктерде және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдарда (бұдан әрі - банктер) шоттары жоқ жеке тұлғалар кейіннен БЖЗҚ-ға аудару үшін банктерге қолма-қол ақшамен МЗЖ енгізеді. МЗЖ-ны қолма-қол ақшамен не қолма-қол ақшасыз тәсілмен банктер арқылы төлеу Қазақстан Республикасының «Төлемдер және төлем жүйелері туралы» заңында айқындалған тәртіппен жүзеге асырылады.
Ұсталған (есептелген) МЗЖ немесе өсімпұлдар Мемлекеттік корпорацияға мынадай деректемелер бойынша аударылады:
|
«Азаматтарға арналған үкімет» Мемлекеттік корпорациясы» КЕАҚ
|
|
БСК: GCVPKZ2A
|
|
ЖСК: KZ12009NPS0413609816
|
|
БСН: 160440007161
|
|
БеК: 11
|
|
ТТК:[14] 010 Міндетті зейнетақы жарналары
|
|
ТТК: 019 Міндетті зейнетақы жарналарын уақтылы аудармағаны үшін өсімпұл
|
[7] Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 30 маусымдағы №525 қаулысымен бекітілген Міндетті зейнетақы жарналарын, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарын есептеу, ұстап қалу (есепке жазу) және бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына аудару және олар бойынша өндіріп алу қағидалары мен мерзімдері
[8] Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары - Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2023 жылғы 29 маусымдағы №270 бұйрығымен бекітілген Бірыңғай төлемнің артық (қате) төленген және (немесе) бірыңғай төлемді уақтылы және (немесе) толық төлемегені үшін өсімпұлдың сомаларын төлеу, аудару және бөлу, сондай-ақ қайтару қағидалары
[9] Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2024 жылғы 30 қыркүйектегі №392 бұйрығымен бекітілген Орындаушының әлеуметтік аударымдардың, міндетті зейнетақы жарналардың, міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруға жарналардың мөлшерлемелерін айқындауы, интернет-платформа операторының жеке табыс салығын, міндетті зейнетақы жарналарын, әлеуметтік аударымдарды және міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруға жарналарды ұстап қалуы және аударуы, сондай-ақ интернет-платформа операторы төлеген сомаларды бөлу және аудару, қате (артық) төленген әлеуметтік аударымдардың, міндетті зейнетақы жарналарының, міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруға жарналардың сомаларын және (немесе) интернет-платформа операторына уақтылы және (немесе) толық төлемегені үшін өсімпұлдарды қайтару қағидалары
[10] Ең төменгі жалақы мөлшері
[11] патент – бұл жалдамалы жұмысшылар болмаған жағдайда жеке кәсіпкерлікті жүргізуге арналған арнаулы салық режимі
[12] салық агенті - жеке кәсіпкер, жеке практикамен айналысатын адам, заңды тұлға, оның ішінде оның құрылымдық бөлімшелері, сондай-ақ Салық кодексіне сәйкес төлем көзінен және (немесе) бірыңғай төлем көзінен ұсталатын салықтарды есептеу, ұстап қалу және аудару жөніндегі міндет жүктелген бейрезидент заңды тұлға, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Әлеуметтік кодексінде айқындалған интернет-платформа операторы
[13] жеке табыс салығы
[14] төлем тағайындау коды
Міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары (МКЗЖ)
Міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары (МКЗЖ) – Әлеуметтік кодекске, №525 Қағидаға және №520 Қағидаға[15] сәйкес агенттердің еңбек жағдайлары зиянды жұмыстармен айналысатын, кәсіптері өндірістердің, жұмыстардың, қызметкерлер кәсіптерінің тізбесінде көзделген қызметкерлердің пайдасына БЖЗҚ-ға меншікті қаражаты есебінен аударған ақшасы.
Өндірістік объектілерді аттестаттау нәтижесімен расталған зиянды еңбек жағдайлары жойылған жағдайда, агенттер МКЗЖ төлеуді жүзеге асырмайды.
МКЗЖ мөлшерлемесі - агенттің БЖЗҚ-ға төлемінің қызметкердің табысына пайыздық қатынаста көрсетілген, МКЗЖ есептеу үшін қабылданатын мөлшері.
Кәсіптері Тізбеде[16] көзделген, еңбек жағдайлары зиянды жұмыстарда істейтін қызметкерлер үшін БЖЗҚ-ға төленуге жататын МКЗЖ қызметкердің МКЗЖ есептеу үшін қабылданатын ай сайынғы табысының 5% мөлшерінде белгіленеді.
МКЗЖ есептеу үшін табысқа еңбекке ақы төлеудің ақшалай түрдегі барлық түрлері және өзге де кірістер енгізіледі.
МКЗЖ төлеу ай сайын кірістер төленетін айдан кейінгі айдың 25-күнінен кешіктірілмей жүзеге асырылады.
МКЗЖ есебінен зейнетақымен қамсыздандыру туралы шарт (қосылу шарты) (Шарт) – агенттің және өзі үшін МКЗЖ аударылған жеке тұлғаның ұсынылған Шартқа тұтастай қосылу арқылы ғана талаптарын қабылдай алатын қосылу шарты.
Агент және өзі үшін МКЗЖ аударылған жеке тұлға МКЗЖ есепке алу үшін ашылған ЖЗШ-ға МКЗЖ немесе өсімпұл есепке алынған күннен бастап Шартқа қосылған болып есептеледі.
Жеке тұлғада БЖЗҚ-да МКЗЖ есепке алу үшін ашылған ЖЗШ болған жағдайда, МКЗЖ-ны есепке алуға арналған ЖЗШ-ны қайта ашу жүзеге асырылмайды.
Бұл ретте жеке тұлғаның пайдасына МКЗЖ төлеген агент МКЗЖ есепке алу үшін бұрын ашылған ЖЗШ-ға МКЗЖ есептелген күннен бастап Шартқа қосылған болып саналады.
Әлеуметтік кодекс қолданысқа енгізілгенге дейін өзіне МКЗЖ аударылған жеке тұлға және агентпен жасалған шарт Шартқа қайшы келмейтін бөлігінде қолданылады.
Агент:
- Әлеуметтік кодекстің 207-бабының 1-тармағына сәйкес зейнеткерлік жасқа толған адамдар үшін;
- әскери қызметшілер (мерзімді қызметтегі әскери қызметшілерден басқа), арнаулы мемлекеттік және құқық қорғау органдарының, азаматтық қорғау органдарының, мемлекеттік фельдъегерлік қызметтің қызметкерлері, сондай-ақ арнаулы атақтар, сыныптық шендер алу және нысанды киім киіп жүру құқықтары 2012 жылғы 1 қаңтардан бастап жойылған адамдар үшін;
- еңбек сіңірген жылдары үшін зейнетақы төлемдерін алушылар үшін БЖЗҚ-ға МКЗЖ төлеуден босатылады.
Агент МКЗЖ немесе өсімпұл төлеуді қолма-қол ақшамен не қолма-қол ақшасыз тәсілмен банктер арқылы Мемлекеттік корпорацияның банк шотына Қазақстан Республикасының «Төлемдер және төлем жүйелері туралы» заңының талаптарын ескере отырып, мынадай деректемелер бойынша жүзеге асырады:
|
«Азаматтарға арналған үкімет» Мемлекеттік корпорациясы» КЕАҚ
|
|
БСК: GCVPKZ2A
|
|
ЖСК: KZ12009NPS0413609816
|
|
БСН: 160440007161
|
|
Бек: 11
|
|
ТТК: 015 Міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары
|
|
ТТК: 009 Міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарын уақтылы аудармағаны үшін өсімпұл
|
[15] Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 30 маусымдағы №520 қаулысымен бекітілген Міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарын жүзеге асыру қағидалары
[16] Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2023 жылғы 24 мамырдағы №170 «Өндірістердің, жұмыстардың, пайдасына міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарын төлеу жөніндегі агенттер меншікті қаражаты есебінен міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарын жүзеге асыратын, еңбек жағдайлары зиянды жұмыстармен айналысатын жұмыскерлер кәсіптерінің тізбесін бекіту туралы» бұйрығы
Жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналары (ЖМЗЖ)
2024 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданыстағы жинақтаушы жүйе жаңа шартты-жинақтаушы құрамдауышпен - жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналарымен толықтырылды.
Жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналары (ЖМЗЖ) – Әлеуметтік кодексте, №540 Қағидада[17], №270 Қағидада белгіленген тәртіппен агенттер меншікті қаражаты есебінен ШЗШ-ға аударған ақша.
ЖМЗЖ мөлшерлемесі - агенттің БЖЗҚ-ға төлемінің қызметкердің табысына пайыздық қатынаста көрсетілген, ЖМЗЖ есептеу үшін қабылданатын мөлшері.
ЖМЗЖ БЖЗҚ-ға, келесі абзацта көзделген жағдайларды қоспағанда, қызметкерлер, өзге де ақы төленетін жұмысы бар (сайланған, тағайындалған немесе бекітілген) адамдар үшін агенттің өз қаражаты есебінен төленеді.
Агент:
- Әлеуметтік кодекстің 207-бабының 1-тармағына сәйкес зейнеткерлік жасқа толған адамдар үшін;
- егер мүгедектік мерзімсіз болып белгіленсе, бірінші және екінші топтағы мүгедектігі бар адамдар үшін;
- әскери қызметшілер (мерзімді қызметтегі әскери қызметшілерден басқа), арнаулы мемлекеттік және құқық қорғау органдарының, азаматтық қорғау органдарының, мемлекеттік фельдъегерлік қызметтің қызметкерлері, сондай-ақ арнаулы атақтар, сыныптық шендер алу және нысанды киім киіп жүру құқықтары 2012 жылғы 1 қаңтардан бастап жойылған адамдар үшін;
- еңбек сіңірген жылдары үшін зейнетақы төлемдерін алушылар үшін;
- Қазақстан Республикасының Конституциясында белгіленген лауазымда болу мерзімінің өтуіне байланысты өкілеттіктері тоқтатылған, ай сайынғы өмір бойы жабдықталымдарды алатын Қазақстан Республикасы Конституциялық Сотының судьялары, ай сайынғы ақшалай жабдықталымдарды алатын отставкадағы судьялар үшін;
- 1975 жылғы 1 қаңтарға дейін туған адамдар үшін БЖЗҚ-ға ЖМЗЖ төлеуден босатылады.
ЖМЗЖ төлеу жүзеге асырылады:
|
№ р/р
|
ЖМЗЖ төлеу жөніндегі агент
|
Кезең
|
Есептеу объектісі
|
Мөлшерлемесі, шегі
|
Аудару мерзімі
|
Ескертпе
|
|
1
|
Заңды тұлғалар, жеке практикамен айналысатын адамдар және жалдамалы жұмыскерлердің еңбегін пайдаланатын жеке кәсіпкерлер.
|
салық кезеңінің әрбір айы үшін
|
Жалдамалы қызметкерлер мен өзге де ақы төленетін жұмысы бар (сайланған, тағайындалған немесе бекітілген) адамдардың ЖМЗЖ есептеу үшін қабылданатын ай сайынғы табысы.
|
2025 жылғы 1 қаңтардан бастап - 2,5 пайыз мөлшерінде;
2026 жылғы 1 қаңтардан бастап - 3,5 пайыз мөлшерінде;
2027 жылғы 1 қаңтардан бастап - 4,5 пайыз мөлшерінде;
2028 жылғы 1 қаңтардан бастап - 5 пайыз мөлшерінде.
Бұл ретте ЖМЗЖ есептеу үшін қабылданатын ай сайынғы табыс ЕТЖ-дан кем болмауы тиіс және республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген ЕТЖ-ның 50 еселенген мөлшерінен аспауы тиіс.
|
кірістер төленген айдан кейінгі айдың 25-інен кешіктірмей
|
Агенттің, өзге де ақы төленетін жұмысы бар адамдардың (сайланған, тағайындалған немесе бекітілген) меншікті қаражаты есебінен.
|
|
2
|
жеке кәсіпкерлер (осы кестенің 3) тармақшасында көрсетілген жеке кәсіпкерлерден басқа), шаруа және фермер қожалықтары, жеке практикамен айналысатын адамдар өз пайдасына.
|
салық кезеңінің әрбір айы үшін
|
Адамның өзі дербес айқындайтын және ЖМЗЖ есептеу үшін қабылданатын табысы.
|
2025 жылғы 1 қаңтардан бастап - 2,5 пайыз мөлшерінде;
2026 жылғы 1 қаңтардан бастап - 3,5 пайыз мөлшерінде;
2027 жылғы 1 қаңтардан бастап - 4,5 пайыз мөлшерінде;
2028 жылғы 1 қаңтардан бастап - 5 пайыз мөлшерінде.
Бұл ретте ЖМЗЖ есептеу үшін айына қабылданатын табыс кемінде 1 ЕТЖ болуы тиіс және республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген ЕТЖ мөлшерінің 50 еселенген мөлшерінен аспауы тиіс.
|
есепті айдан кейінгі айдың 25-інен кешіктірмей
|
Агенттің меншікті қаражаты есебінен.
|
|
3
|
Патент негізінде арнаулы салық режимін қолданатын жеке кәсіпкерлер
|
салық режимін қолдану үшін күнтізбелік жыл
жарналарды есептеу және төлеу үшін күнтізбелік ай
|
Адамның өзі дербес айқындайтын және ЖМЗЖ есептеу үшін қабылданатын табысы.
|
2025 жылғы 1 қаңтардан бастап - 2,5 пайыз мөлшерінде;
2026 жылғы 1 қаңтардан бастап - 3,5 пайыз мөлшерінде;
2027 жылғы 1 қаңтардан бастап - 4,5 пайыз мөлшерінде;
2028 жылғы 1 қаңтардан бастап - 5 пайыз мөлшерінде.
Бұл ретте ЖМЗЖ есептеу үшін айына қабылданатын табыс кемінде 1 ЕТЖ болуы тиіс және республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген ЕТЖ мөлшерінің 50 еселенген мөлшерінен аспауы тиіс.
|
Патент құнын төлеу үшін ҚР салық заңнамасында көзделген мерзімде: патент құнын төлеуді салық төлеуші есеп ұсынылғанға дейін жүргізеді
|
Агенттің меншікті қаражаты есебінен.
|
|
4
|
Салық кодексінің 776-1-бабына сәйкес бірыңғай төлем (БТ) төлеушілер болып табылатын салық агенттері: микро- және шағын кәсіпкерлік субъектілері болып табылатын, Салық кодексінің 77-тарауының 3-параграфында, 77-2 және 78-тарауларында көзделген арнаулы салық режимдерін қолданатын, бейрезидент-жеке тұлғаны қоспағанда, жеке тұлғаға жалақы түрінде кіріс төлейтін және БТ құрамында осындай кірістерден ЖТС есептеу, ұстап қалу және аудару жөніндегі міндеттемелерді орындауды таңдаған жеке кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар
|
салық кезеңінің әрбір айы үшін
|
Бейрезидент-қызметкерді қоспағанда, Салық кодексінің 322-бабында көзделген, микро- және шағын кәсіпкерлік субъектісі болып табылатын, Салық кодексінің 77-тарауының 3-параграфында, 77-2 және 78-тарауларында көзделген арнаулы салық режимдерін қолданатын жұмыс беруші есепке жазған қызметкердің табысы.
|
БТ төлеушілер үшін БТ мөлшерлемесіндегі ЖМЗЖ үлесі:
2025 жылғы 1 қаңтардан бастап - 10,5 пайыз;
2026 жылғы 1 қаңтардан бастап - 14,1 пайыз;
2027 жылғы 1 қаңтардан бастап - 17,4 пайыз;
2028 жылғы 1 қаңтардан бастап - 19,0 пайыз.
|
ай сайын, есепті айдан кейінгі айдың 25-інен кешіктірмей
|
Агенттің меншікті қаражаты есебінен.
|
Егер келесі абзацта өзгеше көзделмесе, ЖМЗЖ немесе өсімпұл төлеуді агент қолма-қол ақшасыз төлемдер жолымен жүзеге асырады.
Жеке практикамен айналысатын адамдар, банктерде шоттары жоқ жеке кәсіпкерлер кейіннен БЖЗҚ-дағы ШЗШ-ға аудару үшін банкке қолма-қол ақшамен ЖМЗЖ енгізеді.
ЖМЗЖ-ны қолма-қол ақшамен не қолма-қол ақшасыз тәсілмен банктер арқылы төлеу Қазақстан Республикасының «Төлемдер және төлем жүйелері туралы» заңында айқындалған тәртіппен жүзеге асырылады.
Есептелген ЖМЗЖ Мемлекеттік корпорацияға мынадай деректемелер бойынша аударылады:
|
«Азаматтарға арналған үкімет» Мемлекеттік корпорациясы» КЕАҚ
|
|
БСК: GCVPKZ2A
|
|
ЖСК: KZ12009NPS0413609816
|
|
БСН: 160440007161
|
|
Бек: 11
|
|
ТТК: 089 Жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналары
|
|
ТТК: 098 Жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналарын уақтылы аудармағаны үшін өсімпұл
|
[17] Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 3 шiлдедегi №540 қаулысымен бекітілген Жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналарын есептеу (есепке жазу) және бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына аудару және олар бойынша өндіріп алу қағидалары мен мерзімдері
Ерікті зейнетақы жарналары
Ерікті зейнетақы жарналары (ЕЗЖ) – ЕЗЖ салымшылары Қазақстан Республикасының заңнамасында және ЕЗЖ есебінен зейнетақымен қамсыздандыру туралы шартта айқындалатын тәртіппен зейнетақы төлемдерін алушының пайдасына БЖЗҚ-ға өз бастамасы бойынша салатын ақша және (немесе) депозиттерге міндетті кепілдік беруді жүзеге асыратын ұйым «Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктерінде орналастырылған депозиттерге міндетті кепілдік беру туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес БЖЗҚ-ға аударатын кепілдік берілген депозит бойынша кепілді өтемнің талап етілмеген сомасы.
ЕЗЖ салымшысы – ЕЗЖ есебінен зейнетақымен қамсыздандыру туралы шартқа сәйкес зейнетақы төлемдерін алушының пайдасына ЕЗЖ өзінің меншікті қаражаты есебінен жүзеге асыратын жеке немесе заңды тұлға, сондай-ақ ЕЗЖ кепілдік берілген депозит бойынша кепілді өтемнің талап етілмеген сомасы есебінен жүзеге асыратын жеке тұлға.
ЕЗЖ мөлшерлемесі – БЖЗҚ-ға төленетін төлемнің ЕЗЖ есебінен зейнетақымен қамсыздандыру туралы шартта айқындалатын мөлшері, оны ЕЗЖ салымшысы өзі дербес айқындайды және өз қалауы бойынша өзгертуі мүмкін.
ЕЗЖ есебінен зейнетақымен қамсыздандыру туралы шарт (Шарт) – ЕЗЖ-ға, жинақтарға және зейнетақы төлемдерін алуға байланысты құқықтық қатынастарды белгілеу, өзгерту немесе тоқтату туралы шарт, оның қойылатын талаптарын салымшы (алушы) ұсынылған шартқа тұтастай қосылу жолымен ғана қабылдайды.
ЕЗЖ салымшысы (зейнетақы төлемдерін алушы) ЕЗЖ сомасы келіп түскен күннен бастап ЕЗЖ есебінен зейнетақымен қамсыздандыру туралы шартқа қосылған болып есептеледі. Депозиттерге міндетті кепілдік беруді жүзеге асыратын ұйым БЖЗҚ-ға салымшының (алушының) кепілдік берілетін депозиті бойынша кепілді өтемнің талап етілмеген сомасын аударған жағдайда, Шарт «Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктерінде орналастырылған депозиттерге міндетті кепілдік беру туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес БЖЗҚ мен депозиттерге міндетті кепілдік беруді жүзеге асыратын ұйым арасында жасалған келісімде белгіленген тәртіппен және мерзімдерде депозиттерге міндетті кепілдік беруді жүзеге асыратын ұйым ұсынған кепілдік берілетін депозиттер бойынша кепілді өтемнің талап етілмеген сомалары бар салымшылардың (алушылардың) тізімі негізінде жасалады.
ЕЗЖ есебінен зейнетақы төлемдерін алу тәртібі ерікті зейнетақы жарналары есебінен зейнетақымен қамсыздандыру туралы шартқа және БЖЗҚ-ның зейнетақы қағидаларына сәйкес айқындалады.
ЕЗЖ БЖЗҚ-ға мынадай банк деректемелері бойынша аударылады:
|
«Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ
|
|
Банк: «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі» РММ
|
|
БСК: NBRKKZKX
|
|
ЖСК: KZ92125KZT1002303300
|
|
БСН: 971240002115
|
|
Бек: 15
|
|
ТТК: 013 Ерікті зейнетақы жарналары
|
